POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE
Ziemia Puńska i Sejneńszczyzna znajdują się w północno-wschodniej części Polski, państwo to zaś leży w środkowej Europie, na półkulach: północnej i wschodniej. Z Puńska do bieguna północnego jest ok. 3800km, a do równika ok. 6100km.Ziema Puńska i Sejneńska znajdują się między 23o10’ a 23o30’ długości wschodniej oraz 53o54’ a 54o20’ szerokości północnej. Region ten stanowi południową część Pojezierza Sudawskiego oraz wschodnią Pojezierza Suwalskiego. Jest to umiarkowana strefa klimatyczna, toteż ujawnia się tu wyraźny podział na cztery pory roku. Biorąc pod uwagę roślinność region ten znajduje się w strefie lasów mieszanych.
Ziemia Puńska i Sejneńszczyzna należą do województwa podlaskiego, znajdują się w obrębie powiatów: sejneńskiego i suwalskiego. Od wschodu graniczą z Litwą. Region ten przecinają ważne szlaki tranzytowe. Na granicy z Litwą działają trzy przejścia graniczne: w Budzisku, Ogrodnikach i Trakiszkach
BUDOWA GEOLOGICZNA
Region Puńska i Sejn, podobnie jak Litwa, znajduje się w zachodniej części Platformy Wschodnioeuropejskiej.
Budowę geologiczną tego obszaru stanowią trzy warstwy:
- podłoże krystaliczne- w jego skład wchodzą skały pochodzące z ery archaicznej i ery proterozoicznej (na głębokości ok. 600m)
- skały osadowe składają się z: kredy, wapieni, dolomitów (grubość warstwy wynosi ok. 550m)
- najmłodsze skały pochodzą z ery kenozoicznej czwartorzędu (występują do głębokości 200- 300m)
Tę warstwę uformowały lodowce i procesy akumulacyjne. Składają się na nią: żwir, piasek, glina, torf.
UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI REGIONU PUŃSKA I SEJN
Przed 700 tys. lat klimat regionu Puńska i Sejn bardzo się ochłodził. Z obszaru dzisiejszej Skandynawii nadciągnął lodowiec ( jego grubość 1,5-3 km). Warstwy powierzchniowe skorupy ziemskiej w naszym regionie powstały w wyniku jego działalności. Lodowiec cofnął się przed ok. 10-13 tys. lat. Wtedy to utrwaliły się cechy ukształtowania powierzchni naszego regionu: uformowały się pagórki, wody topniejącego lodowca utworzyły piaszczyste równiny – sandry, doliny rzek, jeziora polodowcowe.
Wsie takie jak: Wojciuliszki, Kalinowo, Wojponie, Szołtany, Puńsk- wieś, Kompocie, Przystawańce, Poluńce, Sankury, Krasnowo, Jenorajście, Burbiszki, Krasnogruda, Dusznica położone są na wzgórzach morenowych, które powstały w wyniku działalności lodowca.W obniżeniach terenu znajdują się jeziora. Niektóre z nich to: Kompocie, Poluńce, Gaładuś. W południowej części regionu Puńska i Sejn występują piaszczyste równiny- sandry. Rozciągają się one od wsi Trakiszki, poprzez Sejwy, aż do wsi Smolany. Równiny sandrowe znajdują się także w okolicach Sejn i Jeziora Gaładuś.
KLIMAT
Dla regionu Puńska i Sejn charakterystyczna jest zmienność pogodowa. Zdarza się, że w ciągu jednego dnia pogoda zmienia się kilka razy. Region ten należy do strefy klimatu umiarkowanego ciepłego typu przejściowego. Klimat naszych okolic ma dużo cech klimatu kontynentalnego, który charakteryzuje się niską średnią temperatur, długimi zimami, niewielka ilością opadów. Znaczny wpływ na pogodę ma ukształtowanie powierzchni i przemieszczające się masy powietrza. Nasz region jest położony niżej niż okolice Olecka i Gołdapi, toteż wilgotne powietrze, nadchodzące z zachodu, od strony Oceanu Atlantyckiego, jest zatrzymywane.
Ze wschodu napływają masy powietrza kontynentalnego, zaś z północy – arktycznego, które powodują obniżenie temperatury zimą i powiększenie wilgotności powietrza wiosną. Arktyczne masy powietrza wiosną i jesienią przynoszą przymrozki, które szkodzą roślinom uprawnym.
W okolicach Puńska i Sejn średnia temperatura roczna powietrza wynosi 6oC. Najchłodniejsze miesiące to styczeń i luty (-5oC). Najcieplejszy – lipiec (17oC). Średnia opadów wynosi 550mm. Najwięcej opadów notuje się latem. Zdarzają się i burze. Najczęściej w maju, czerwcu i lipcu (około 10-15 burz). Zazwyczaj wieją wiatry: południowo – zachodni, zachodni i północno – zachodni (4-5m/s). Zdarzają się wichury, które wywracają drzewa, zrywają dachy, niszczą uprawy zbożowe.
Okres wegetacji roślin trwa około 190 dni (miesiące: IV-X).
W naszych okolicach, szczególnie w części północnej regionu, pokrywa śnieżna zazwyczaj jest grubsza i dłużej się utrzymuje niż w południowej części regionu.
RZEKI
Wody powierzchniowe naszego regionu należą do dorzecza rzeki Niemen. Największa rzeka tych okolic to Marycha. Jej długość wynosi 81km. Marycha i jej dopływy tworzą skomplikowaną sieć rzek. Płynie ona przez jeziora: Punia, Meldzinis, Bebrutis, Juodelis, Sejwy i Sejny. Marycha przepływa przez miejscowości: Sejny, Giby oraz jezioro Pomorze, a następnie wpada do rzeki Czarna Hańcza.
Marycha ma kilkanaście dopływów. Przez nasz region przepływają trzy większe z nich.
| Nazwa dopływu | Miejsce skąd wypływa | Długość (km) | Nazwy wsi, przez które przepływa |
| Šalčia | wieś Romaniuki | 13 | Szlinokiemie, Szołtany, Żyrwiny, Węgielnia |
| Dziedziulka | jezioro Akuotis | 11 | Pełele, Nowiniki, Dziedziule, Wiłkopedzie |
| Rubieżanka | wieś Skarkiszki | 6 | Łumbie, Kielczany, Klejwy |
Wiosną poziom wód w rzekach naszego regionu podnosi się, a jesienią – opada.
Region Puńska i Sejn- dopływy rzeki Marychy
JEZIORA
Jeziora regionu Puńska i Sejn należą do najmłodszych jezior w Polsce. Ich wiek to około 10-13 tys. lat. Utworzyły się po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia.
Jeziora naszych okolic to jeziora polodowcowe. Jeziora rynnowe mają formę wydłużoną, są wąskie, głębokie, wyróżniają się stromymi brzegami i zakolami, np. Gaładuś, Berżniki, Szejpiszki, Boksze.
Jeziora wytopiskowe powstały w wyniku topnienia płatów i brył lodu pozostałych po lodowcu.
Największym jeziorem na naszym terenie jest Gaładuś. Jego powierzchnia wynosi 737ha, głębokość 55m, długość 10,6km. Linia brzegowa jest silnie rozwinięta, o stromych zboczach, dno nierówne, w miejscach, gdzie wynurza się nad powierzchnię wody, powstaly wyspy. Gaładuś ma ich aż sześć. Łączna powierzchnia wysp to 8,5ha. Wzdłuż północnej części jeziora przebiega granica polsko-litewska.
Z kolei drugie pod względem wielkości jezioro Hołny leży na wschód od jeziora Gaładuś. Jego powierzchnia to: 158ha, głębokość 15m.
W regionie Puńska i Sejn znajduje się także wiele małych jezior. W gminie Puńsk jest ich 11, a w gminie Sejny – 20.
Jeziora regionu Puńska i Sejn
| Nazwa jeziora | Powierzchnia | Głębokość | Gmina |
| Gaładuś
Hołny Boksze Berzniki Szejpiszki Sejwy Sejny |
737
158 96 81 72 – – |
55
15 22 39 22 – – |
Sejny
Sejny Puńsk Sejny Sejny Puńsk Sejny |
WODY PODZIEMNE
Wody podziemne zasilają rzeki i jeziora. Woda z tych zasobów ma także zastosowanie w gospodarstwach domowych, służy do picia.
W naszym regionie zastosowanie zajdują przede wszystkim wody gruntowe. Kopane są studnie, z których czerpie się wodę. Studnie mają różną głębokość, która to zależy od składu mineralnego, budowy poszczególnych warstw skalnych. Tam, gdzie są warstwy przepuszczalne (żwir, piasek) woda może być głęboko, np. w Smolanach. Na terenie pagórkowatym, gdzie warstwy skalne są mniej przepuszczalne (np. glina) wody gruntowe znajdują się na różnej głębokości: 3-5m, gdzieniegdzie 10m.
Obecnie duże znaczenie mają najczystsze, słabo mineralizowane wody. Znajdują się one na o wiele większej głębokości niż wody gruntowe, toteż, aby do nich dotrzeć, kopie się studnie głębinowe. Woda ta, poprzez wodociągi, trafia do ludzi zamieszkujących dane terytorium.
ZWIERZĘTA NASZEGO REGIONU
Zwierzęta naszego regionu dzielimy na żyjące w środowiskach: leśnym, wodnym, łąkowym, bagiennym oraz żyjące w najbliższym otoczeniu człowieka.
Lasy na naszym terenie zamieszkiwane są przez: drapieżniki (wilki, łasice, lisy), kopytne (sarny, łosie dziki, jelenie), gryzonie (wiewiórki, nornice), gady (jaszczurki). Jest także liczna grupa ptaków: sowy, dzięcioły, słowiki, szpaki. Na bagnach żyją żaby, żółwie, węże, czajki.
Niektóre zwierzęta przystosowały się do życia w pobliżu człowieka, np . ptaki, takie jak : wróble, skowronki, bociany, jaskółki, sroki, wrony; ssaki: dziki, zające.
W środowisku wodnym (jeziora, rzeki) żyją ryby, takie jak: szczupak, okoń, karaś, węgorz oraz ptaki: łabędzie, dzikie kaczki, perkozy.
Migracje ptaków. Część ptaków zamieszkuje nasze tereny przez cały rok. Większość jednak odlatuje do ciepłych krajów. Niektóre gatunki ptaków można spotkać tu tylko w zimie. Według kryterium, jakim jest sezonowa zmiana siedlisk, dzielimy je na: osiadłe i wędrowne. Ptaki osiadłe to: wróble, sroki, kuropatwy.